Khâu trọng yếu trong xây dựng nông thôn mới
Cải tạo lưới điện nông thôn, vào những năm cuối của thế kỷ trước, vấn đề điện nông thôn nước ta đứng trước những yêu cầu và thách thức rất lớn, đó là: Hàng nghìn xã, hàng triệu hộ dân nông thôn chưa có điện lưới quốc gia; nhiều hộ nông thôn tuy có điện, nhưng phải sống trong cảnh "ăn đèn ngủ điện", tức là điện "chập chờn" khi cần thì không có, lúc đi ngủ lại "bừng sáng". Hệ thống lưới điện thì chắp vá, xuống cấp nghiêm trọng nên tỷ lệ tổn thất lưới điện hạ thế do các HTX, các tổ quản lý điện địa phương quản lý từ 35 đến 45%, nhiều nơi lên đến 75%, khiến nhiều hộ dân nông thôn dùng điện phải trả phí sử dụng cao gấp nhiều lần giá quy định.
Để cải tạo lưới điện nông thôn cần đầu tư rất lớn, ước tính khoảng 3 tỷ USD, nhưng vì đây là loại đầu tư kết cấu cơ sở hạ tầng kinh tế - xã hội, không mang lại hiệu quả tài chính kinh doanh cho doanh nghiệp, nên không thể vay vốn các ngân hàng thương mại trong và ngoài nước.
Trước những khó khăn của nguồn vốn trong nước, cùng với việc hằng năm EVN dành nguồn vốn khấu hao cơ bản hơn 400 tỷ đồng/năm để đầu tư có trọng tâm, trọng điểm, từng bước với mục tiêu trước mắt là đưa điện đến trung tâm huyện, trung tâm xã với khoảng 60% số hộ dân trong xã. Mặt khác, với sự cam kết của Chính phủ, EVN đã tiếp cận và làm việc với các nhà tài trợ quốc tế, đồng thời xây dựng các cơ chế chính sách, tổ chức quản lý và tăng cường lực lượng để có thể đảm nhận vai trò chủ đầu tư các dự án sử dụng nguồn vốn vay ODA cho chương trình cải tạo lưới điện nông thôn.
Mở đầu bằng việc thực hiện Dự án Năng lượng nông thôn Việt Nam (REI) có tổng vốn đầu tư hơn 3.294 tỷ đồng, trong đó vay vốn Ngân hàng Thế giới (WB) 150 triệu USD, cấp điện cho 976 xã với hơn 550.000 hộ dân; tiếp đến là Dự án "Điện khí hóa nông thôn miền Nam" có tổng vốn đầu tư 395 tỷ đồng, trong đó vay AFD là 19 triệu EUR cấp điện cho 138 xã với 155.000 hộ dân.
Đưa điện về vùng sâu, vùng xa: Cùng với việc sử dụng hiệu quả các nguồn vốn vay của các nhà tài trợ quốc tế, EVN nhận trách nhiệm thực hiện nhiệm vụ chính trị do Chính phủ giao là đưa điện tới các vùng sâu, vùng xa, vùng đặc biệt khó khăn và biên giới, hải đảo nhằm góp phần bảo đảm an ninh quốc gia, trật tự an toàn xã hội.
Với tổng vốn đầu tư là 5.356 tỷ đồng theo cơ chế đặc biệt của Chính phủ, trong đó vốn ngân sách cấp 85% (4.600 tỷ đồng) và vốn của EVN 15% (756 tỷ đồng), từ năm 1998 đến nay, EVN đã và đang triển khai thực hiện các Dự án cấp điện cho các hộ dân "chưa có điện" khu vực Tây Bắc gồm các tỉnh Điện Biên, Lai Châu, Sơn La với 52.725 hộ dân; cấp điện cho 1.331 thôn, bản tại năm tỉnh Tây Nguyên với tổng số hơn 116.000 hộ dân và đưa điện đến hơn 91 nghìn hộ dân chủ yếu là đồng bào Khmer khu vực Tây Nam Bộ gồm các tỉnh Trà Vinh, Sóc Trăng, Bạc Liêu, Kiên Giang.
Ngoài ra, thực hiện Quyết định 22/1999/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ, EVN đã tiếp nhận, quản lý vận hành và hoàn trả vốn lưới điện trung áp nông thôn trong cả nước với 18.475 công trình, hơn 22 nghìn km đường dây trung áp và 28.442 trạm biến áp từ các tổ chức quản lý điện địa phương. Đồng thời, để quản lý và bán điện trực tiếp tại 8/12 huyện đảo, EVN đã đầu tư điện lưới quốc gia bằng đường dây trên không ra các huyện đảo Vân Đồn (Quảng Ninh), Cát Hải (Hải Phòng) và đưa điện lưới quốc gia bằng cáp ngầm ra các huyện đảo Cô Tô (Quảng Ninh), Phú Quốc (Kiên Giang) với tổng vốn đầu tư hơn 3.400 tỷ đồng phục vụ 17.600 hộ dân trên hai huyện đảo này. Hiện nay, đang đầu tư Dự án cấp điện cho huyện đảo Lý Sơn bằng cáp ngầm với tổng mức đầu tư 652 tỷ đồng (vốn ngân sách cấp 85% và vốn của EVN là 15%) bảo đảm điện cho 5.714 hộ dân. Và dự án đường dây trên không ra huyện đảo Kiên Hải (Kiên Giang) với tổng mức 48 tỷ đồng, cấp điện cho hơn 800 hộ dân trên huyện đảo.
Với những cố gắng của mình, đến nay EVN đã đưa số xã có điện lưới quốc gia từ 6.673 xã lên hơn 9.000 xã, đạt tỷ lệ 99,08%. Qua đó số hộ dân nông thôn sử dụng điện lưới quốc gia cũng tăng từ 7,1 triệu hộ lên hơn 16,2 triệu hộ, đạt tỷ lệ 97,53%, tăng thêm hơn 9,0 triệu hộ.
Nhờ có điện, bộ mặt nông thôn thay đổi từng ngày, là điều kiện quan trọng để phát triển sản xuất nông nghiệp, công nghiệp chế biến và ngành nghề dịch vụ nông nghiệp, đồng thời cải thiện đời sống vật chất, văn hóa, tinh thần của các hộ dân nông thôn. Tỷ lệ đói nghèo của khu vực nông thôn giảm từ 37,4% năm 1998 xuống còn 9,9% năm 2013.
Để tất cả hộ dân có điện Theo Chủ tịch HĐTV EVN Hoàng Quốc Vượng, thực hiện Quyết định 2081/QĐTTg ngày 8-11-2013 của Chính phủ phê duyệt Chương trình cấp điện nông thôn miền núi và hải đảo giai đoạn 2013-2020 với mục tiêu đến năm 2020 cơ bản 100% số hộ dân có điện sử dụng, đây là thách thức và yêu cầu rất lớn đối với EVN, bởi khu vực này thuộc vùng sâu, vùng xa, đặc biệt khó khăn nên suất đầu tư cho một hộ dân cao gấp từ 3 - 5 lần so với giai đoạn trước. Mặt khác EVN vẫn phải tiếp tục đầu tư nâng cấp và cải tạo lưới điện trung, hạ nông thôn, bình quân một xã cần từ 5-7 tỷ đồng, tại hơn 7.000 xã giúp nâng cao chất lượng cung cấp điện và giảm tổn thất điện năng.
Để bảo đảm mục tiêu Chương trình đề nghị Chính phủ bố trí đủ nguồn vốn ngân sách trung ương năm 2014-2015 cho các Dự án "Cấp điện cho các hộ dân chưa có điện" tại các tỉnh Sơn La, Bắc Cạn, Lai Châu và Dự án "Cấp điện lưới quốc gia bằng cáp ngầm cho huyện đảo Lý Sơn" giai đoạn 2013-2015 do EVN làm chủ đầu tư đã được phê duyệt. Bộ Công thương cần sớm hướng dẫn việc tổ chức thực hiện Quyết định 2081/QĐ-TTg ngày 8-11-2013 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chương trình cấp điện nông thôn miền núi và hải đảo giai đoạn 2013-2020 để các đơn vị liên quan chủ động trong việc lập dự án và phối hợp tổ chức thực hiện hoàn thành mục tiêu của Chương trình.
Bên cạnh đó, các Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Tài chính, Công Thương, và Ngân hàng Nhà nước Việt Nam cần tiếp tục hỗ trợ EVN tiếp nhận các nguồn vốn vay ODA của các Nhà tài trợ quốc tế để thực hiện chương trình điện khí hóa nông thôn giai đoạn 2014-2020, góp phần nâng cao chất lượng điện phục vụ sản xuất nông nghiệp, thực hiện chương trình xây dựng nông thôn mới của Đảng và Chính phủ.
